Alzheimer hastalığı, beyin hücrelerinin zaman içerisinde ölümü sonucunda hafıza kaybı, bilişsel fonksiyonların azalması ve beraberinde bunama şeklinde gelişen tıbbi durum olarak ifade edilmektedir. Alzheimer, nörolojik bir hastalıktır ve yaygın biçimde görülen demans türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Hastalığın olduğu bireylerde yapılan incelemeler sonucunda beyinde beta amiloid plakları görülür. Hastalık, başlangıç evresinde sadece basit unutkanlıklar ile kendini belli eder. Zaman içerisinde hasta yakın geçmişinde yaşamış olduğu olayları unutmaya başlar. Süreç içerisinde aile fertlerini ve yakın çevresini tanıyamayacak duruma kadar ilerler. Hastalığın en ileri seviyesinde ise hasta bireyler, temel ihtiyaçlarını karşılayamayacak duruma gelebilir.
Alzheimer nedir sorusunda ise şu açıklamalara yer verebiliriz; yaygın görülen demans türü olan Alzheimer, beyin hücrelerinin yok olmasına sebep olan ilerleyici özelliklere sahip nörolojik bir rahatsızlıktır. Hastalık; düşünce ve davranış fonksiyonlarında gerileme, hafıza kaybı gibi birçok unsura neden olabilir. İlerleyen yaşla birlikte bu belirtilerin bazıları ortaya çıkabilir. Hastalığın ileri evrelere gelmesi ise yıllar sürebilir. Alzheimer, ilerleyici bir hastalık olduğundan dolayı kontrol altına alınması önemlidir. Ayrıca erken belirtilerde son yaşanan olayların unutulması yer alsa da ilerleyen dönemde günlük aktivitelerin tek başlarına yapılmasında zorluklar yaşanabilir. Bundan dolayı sosyal beceriler, davranış, mantıklı düşünme yeteneği olumsuz etkilenebilir. İleri seviye olan Alzheimer hastalarının genellikle karşısındaki kişiyle sohbet edebilme yeteneğini kaybettiği görülmüştür. Ayrıca kendilerine yöneltilen sorulara ya da çevresindeki gelişen olaylara vereceği tepkilerde de güçlük yaşanabilir. Hastalık genel olarak 65 yaş üstünde ortaya çıktığı için yaşlılık hastalığı olarak belirtilebilir. Ancak bu doğru bir yaklaşım değildir. Genç yaşlarda başlangıç örneklerine de sıklıkla rastlanıldığından dolayı “yaşlılık dönemi hastalığı” olarak ifade edilemez.
Alzheimer Nedenleri Nelerdir?
Alzheimer, bilimsel araştırmalara uzun sürelerdir konu olan bir hastalıktır. Ancak hastalığın tam anlamıyla gelişim nedeni henüz belirlenememiştir. Dolayısıyla Alzheimer nedenleri şeklinde sayılabilecek unsurlar bulunmamaktadır. Bununla beraber hastalığın ortaya çıkma noktasında risk faktörü olarak değerlendirilebilen, başka bir ifadeyle hastalığın gelişiminde rol oynadığı düşünülen bazı olası sebepler şu şekildedir;
- İlerleyen yaş, genel olarak hastalık açısından risk faktörü olarak görülür. Alzheimer hastalığının görülme sıklığı yaşlı bireylerde daha fazladır.
- Ailede Alzheimer öyküsü bulunuyorsa, bu da risk teşkil edecektir. Genetik faktörler, hemen hemen tüm hastalıklarda olduğu gibi Alzheimer’da da etkilidir.
- Down sendromlu bir birey olmak, risk faktörü içerisinde değerlendirilebilmektedir.
- Geçmişte yaşanılan kafa travmalarının da Alzheimer’ın gelişmesinde rol oynadığı düşünülmektedir.
- Uyku düzeni bozuklukları ve yetersiz fiziksel aktiviteler genel anlamda Alzheimer hastalığının tetikleyicisi olabilir.
- Obezite,
- Sigara kullanmak ya da sürekli bir şekilde sigara dumanına maruz kalmak,
- Yüksek tansiyon ve beraberinde yüksek kolesterol,
- Kontrolü kötü gerçekleştirilen Tip-2 Diyabet hastalığı,
- Sağlıksız, dengesiz ve yetersiz beslenmek.
Alzheimer hastalığına sahip bireylerin cinsiyet olarak incelemesi yapıldığında, kadın bireylerde görülme sıklığı, erkeklere göre oranla hafif düzeyde daha yüksek olarak çıkmıştır. Ancak bu durum kadınların yaşam sürelerinin daha uzun süreli olmasından da kaynaklanıyor olabilir. Hastalığın nedenleri sayılabilecek bu unsurlar haricinde ilgili hasta bireylerde yapılan incelemelerde; ölen beyin hücresinin çevresinde beta amiloid plaklarına rastlanılmaktadır. Ayrıca bu oluşumlara neden olan ve beyin hücrelerinin ölümünü sağlayan faktörlerin araştırılmasına yönelik çalışmalar yürütülmektedir. Bu da gelecekte hastalığın kesin olarak nedeninin belirlenmesi açısından yararlı olmaktadır.
Alzheimer Hastalarının Davranışları Nasıl Gözlemlenir?
Alzheimer hastaları, genel olarak davranışsal ve bilişsel olarak performans düşüklüğü nedeniyle ve şikâyetiyle kliniklere başvururlar. Hastalığın başlangıç evresinde belirtiler daha hafiftir. Ancak ilerleyen dönemlerde daha belirgin belirtiler söz konusu olmaktadır. Başlangıç belirtileri olarak basit ve küçük çaplı birtakım unutkanlıklar sayılabilir. İlerleyen dönemlerde ise şu belirtiler yaygın bir şekilde ortaya çıkabilecektir;
- Bilincin bulanık bir hâlde olması,
- Kişinin yer aldığı ortama adapte olamaması ya da adapte olmakta zorlanması,
- Kişinin en iyi bildiği yerlerde dâhi kaybolması,
- Dil becerileri ve konuşmaya yönelik bozukluklar,
- Saldırganlık, arkadaş çevresi ve ailesinden olağanüstü isteklerde bulunma, çevresine karşı şüpheci tutum sergileme gibi kişilik bozuklukları,
- Sanrı ve halüsinasyonlar,
- Öz saygı ile beraber motivasyon düşüklüğü,
- Günlük aktivitelerin yardımsız bir şekilde yapılamaması ya da yaparken zorluk yaşanması,
- Kişinin hatırlamamış olduğu olayları inkâr etmesi,
- Depresyon ve kaygı.
Bu belirtilen genel olarak hastalığın ilk teşhis edildiği döneme aittir. Ancak hastalığın ilerlemiş olmasıyla birlikte belirtilerin şiddetini arttırması söz konusu olmaktadır. Bu dönemde kişinin aile bireylerini – yakınlarını tanıyamaması, kendini dâhi tanımakta güçlük yaşaması, yakın geçmişini tamamen unutması gibi durumlar söz konusudur. Bu noktada genel olarak hastalar bakıma ihtiyaç duyar. Bu aşamada huzurevi ihtiyacı ortaya çıkacaktır.
Alzheimer Teşhisi Nasıl Konur?
Alzheimer hastalığının teşhisini sağlayan ve bu konuda net bilgi verebilecek ayırıcı tanı testi bulunmamaktadır. Bu nedenle hastalığın teşhisi için birçok tıbbi tanı testi bir araya getirilerek değerlendirilir. Hastalığa ait belirtiler ile sağlık kuruluşlarına başvuran kişiler nöroloji kliniklerine yönlendirilirler. İlgili uzman hekim tarafından öncelikle hastanın geniş öyküsü alınır. Bu noktada hastanın kendisiyle beraber ailesine de birtakım soruların yöneltilebilmesi mümkündür. Tıbbi öykü unsurlarının alınmasından sonra nörolojik işlevler başta olmak üzere; duyu, denge, davranış, refleks ve hafızayı ölçecek çeşitli taramalar yapılır. Tanının desteklenmesi adına ultrason, BT, MR gibi uygulamalar istenebilir. Ayrıca depresyon varsa bunun da araştırılması adına kişilik testlerine yönlendirilebilir. İlgili hastalıkta genetik faktörlerden kaynaklanan belirtiler de söz konusu olabileceğinden dolayı gen taraması gerçekleştirilebilir. Her ne kadar APOE-e4 geninin Alzheimer hastalığının gelişiminde etkili olduğu öne sürülse de bu ispatlanabilmiş değildir. Alzheimer testi şeklinde bilinen bilişsel fonksiyonların değerlendirileceği testler de yapıldıktan sonra ilgili bulgular sayesinde hastalığın kesin olarak teşhisi konulabilir.
Alzheimer Tedavisi
Alzheimer hastalığına ait olan yukarıdaki belirtiler görüldüğünde hiç vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurmak gerekmektedir. Doktor tarafından yapılacak tetkikler sonucunda Alzheimer teşhisi almış olan hastalarda tedavi süreci birtakım faktörlere belirlenir. Bu unsurlar şu şekildedir;
- Hastanın yaşı,
- Hastalığın ilerlemişlik seviyesi,
- Eşlik eden hastalıklar.
Buna göre yukarıdaki faktörlere bağlı olarak kişiye özel bir tedavi süreci belirlenecektir. İlgili hastalığın bilinen kesin bir tedavisi bulunmaz. Ancak bazı uygulamalarla hasta bireyde oluşan semptomların azalması ya da ortadan kaldırılması sağlanabilir. Bununla beraber hastalığın ilerlemesinin yavaşlatılması da mümkün olacaktır. Hastaların bakımı noktasında ev ortamının düzenlenmesi ve yalnız yaşamak zorunda olan hastalar için en temel şeyleri hatırlatıcı bazı önlemler alınması gerekmektedir. Bunlar evin belli bölgelerine asılacak notlar, dikkat çeken işaretler olabilir. Bilişsel stimülasyon terapileri vb. gibi bireysel ya da grup olarak uygulanabilen psikiyatrik terapiler, problem çözme, dil becerilerinin korunması ve hafızanın güçlenmesi noktasında yardımcı olabilecektir. Hastalığa dair semptomların azalması için ve beraberinde yaşam kalitesinin artırılması için doktor tarafından birtakım ilaçlar yazılabilir.
Alzheimer öyküsü ailesinde bulunan ve henüz Alzheimer teşhisi almamış bireylerde hastalığın tam olarak nedeni bilinmez. Bu nedenle ilgili bireylerde sadece risk faktörlerini ortadan kaldıracak birtakım önlemler alınabilir. Bunlar; sigara kullanmamak, hareketli bir yaşam tarzı benimsemek, sağlıklı beslenmek gibi önlemleri içerir. Bu kapsamda belirtilerden bir ya da birkaçı bulunuyorsa, mutlaka sağlık kuruluşlarına başvurmanız gerekmektedir.